Thư viện công cộng – Nghèo nàn, đơn điệu,Trung tâm học liệu-Đại học Thái Nguyên
Để đưa sách đến gần với công chúng thì cần phải phát triển hệ thống thư viện công cộng (TVCC). Hiện nay, hệ thống TVCC của chúng ta được phủ sóng khắp các tỉnh, thành phố. Tuy nhiên về chất lượng phục vụ cũng như chất lượng đầu sách vẫn là bài toán nan giải.
Chưa thu hút bạn đọc
Nếu nhìn nhận vào thực tế và những con số thống kê thì hiện nay mạng lưới thư viện công cộng của chúng ta phát triển khá rộng, từ trung ương đến các tỉnh, thành phố, quận, huyện, xã phường, bao gồm 63 thư viện cấp tỉnh, 626 thư viện cấp huyện, trên 2.000 thư viện cấp xã đạt chuẩn, gần 10.000 tủ sách/ phòng đọc sách ở cơ sở (chưa kể các mô hình thư viện, tủ sách mang tính chất công cộng do các cơ quan, tổ chức khác quản lý). Vốn tài liệu trong các thư viện công cộng không chỉ được phát triển về số lượng tại các thư viện mà còn được tăng cường bằng biện pháp chia sẻ nguồn lực giữa các thư viện trong toàn hệ thống. Tổng số bản sách hiện có trong hệ thống TVCC ước tính gần 20 triệu bản. Tính trung bình, mỗi thư viện tỉnh có khoảng 150.000 bản sách, thư viện cấp huyện khoảng 10.000 bản sách và thư viện cấp xã, phường là 2.000 bản sách. Đó là chưa kể tại các xã phường đều có các trung tâm học tập cộng đồng.
Tuy nhiên, theo số liệu điều tra, tỷ lệ đọc sách của người dân trong các TVCC ở nước ta hiện nay rất thấp, chỉ có 0,8 cuốn sách/người dân. Tỷ lệ trung bình về số bản sách tính trên đầu người dân ở các TVCC cũng mới đạt 0,4 cuốn. Vậy tại sao các TVCC vẫn chưa thu hút được đông đảo người dân đến đọc sách?
Điều dễ nhận thấy đó là các sản phẩm dịch vụ của TVCC cũng rất nghèo nàn, đơn điệu, phương thức phục vụ còn thụ động, chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng và luôn thay đổi của độc giả. Một nguyên nhân khác nữa là với xu thế phát triển của thời đại thì các kênh thông tin nghe nhìn phát triển với tốc độ nhanh, lấn át văn hóa đọc. Một bộ phận lớn giới trẻ lại quá say mê tìm hiểu trên các thiết bị điện tử thông tin mà không mặn mà với TVCC. Mặt khác, những áp lực trong cuộc sống hàng ngày cũng khiến người dân không dành thời gian cho đọc sách. Đối tượng người đọc cũng không phủ khắp.
Một thủ thư của Thư viện quốc gia cho biết: Số lượng người đọc là thiếu nhi, học sinh, sinh viên, người về hưu chiếm tỷ lệ rất cao trong khi các đối tượng khác như công nhân, cán bộ kỹ thuật thì ít và người dân làm nghề tự do hầu như không có. Ngay cả GV khi được hỏi về việc đọc sách tại thư viện, họ chia sẻ thực: Do thời gian và cường độ làm việc nhiều nên chủ yếu chỉ đọc sách tham khảo tự mua hoặc ở thư viện trường chứ không có thời gian để đọc các loại sách khác.
Thư viện hiện đại là xu hướng phát triển mới ( Ảnh:Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên)
Phải thay đổi cách tiếp cận
Nhìn sang các nước phát triển thì thấy người dân Việt Nam ít đọc sách. Ông Nguyễn Văn Phước – Tổng giám đốc First News chia sẻ: “Đúng là hiện nay, văn hóa đọc đang bị cạnh tranh dữ dội trước phim ảnh, các trò chơi giải trí, facebook, các trang báo điện tử. Đó là sự phát triển tất yếu của xã hội hiện đại. Tôi đã từng qua các nước Pháp, Đức, Anh, thậm chí ngay cả ở Mỹ - nơi phát triển Iphone - thì ở những bến xe, bãi biển, công viên vẫn có người ngồi say sưa đọc sách. Tôi nghĩ là chắc chắn văn hóa đọc cũng sẽ bị cạnh tranh nhưng nếu như chúng ta có những cuốn sách thực sự sâu sắc, khác biệt thì văn hóa đọc vẫn là lựa chọn hàng đầu. Vấn đề là chúng ta chưa tìm được cách để đưa văn hóa đọc lên thành một thói quen hàng ngày”.
Để nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc cũng như các kỹ thuật hiện đại, bà Nguyễn Thị Thanh Mai, Vụ trưởng Vụ Thư viện (Bộ VH,TT&DL) cho biết: Hai năm trở lại đây, Bộ VH,TT&DL dành 1,6 tỷ đồng để mở các lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức quản lý, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ TVCC từ cấp tỉnh tới cấp xã. Cũng trong khoảng thời gian này, hơn 1.000 điểm thư viện tại 40 tỉnh, thành phố được tiếp nhận dự án "Nâng cao năng lực sử dụng máy tính và truy cập internet công cộng ở Việt Nam". Nhiều đề án, dự án nhằm nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ TVCC đang tiếp tục được nghiên cứu thực hiện. Vì thế, nguồn nhân lực thư viện ở nước ta tuy chưa theo kịp một số nước tiên tiến nhưng về cơ bản, đáp ứng được nhu cầu phát triển của hệ thống TV.
Theo Vụ trưởng Vụ Thư viện thì để bạn đọc hào hứng đến thư viện thì cần phải xây dựng thư viện theo mô hình hiện đại. Đó phải là một trung tâm sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, phải có các dịch vụ bổ trợ phục vụ bạn đọc. Bởi không chỉ là nơi sinh hoạt cộng đồng, thư viện hiện đại cần có các dịch vụ bổ trợ như quầy hàng giải khát, bán đồ lưu niệm, dịch vụ cà phê - sách… Mục tiêu là giúp người dân đến TV có thể vừa đọc sách vừa thư giãn, vừa truy cập internet để tìm kiếm thông tin, nâng cao kiến thức.
Hy vọng khi Dự thảo về luật thư viện được Quốc hội phê duyệt sẽ góp phần tạo điều kiện để người dân đến gần với sách hơn. Nhà nước nên có những chính sách khuyến khích văn hóa đọc và định hướng văn hóa đọc để thu hẹp khoảng cách tri thức vùng sâu vùng xa, những vùng khó khăn với vùng thuận lợi.
